Finaliści Juliusza – biografia czwarta: człowiek kontrowersja
„Każdy zanotowany (bez znieczulenia) szczegół gra tu na korzyść książki”, „Arcyciekawa i rzetelna historia polskiej prasy okresu PRL” – to tylko dwie opinie członkiń i członków kapituły Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” na temat „Urbana” autorstwa Doroty Karaś i Marka Sterlingowa, czwartej z pięciu książek nominowanych do tegorocznej nagrody literackiej przyznawanej w Rybniku.
Kim był Jerzy Urban? Od objętego zakazem druku bezkompromisowego dziennikarza „Polityki” przez bezpartyjnego rzecznika brutalnego rządu, prezesa telewizji, redaktora naczelnego szargającego wszystkie świętości tygodnika „Nie” po milionera i „śmiesznego dziadka z uszami” z internetowych memów – to jedna z najbardziej wyboistych i spektakularnych karier w historii. Człowiek kontrowersja. Z jednej strony – „czerwona kanalia” i „Goebbels stanu wojennego”, z drugiej: mistrz felietonu i dżentelmen. O jego śmierci napisał „New York Times”, a na pogrzebie obok zagorzałych przeciwników pojawili się między innymi Aleksander Kwaśniewski, Marian Turski, Adam Michnik czy Olga Lipińska.
Nad opowieścią o Jerzym Urbanie Dorota Karaś i Marek Sterlingow pracowali kilka lat. Byli ostatnimi dziennikarzami, z którymi rozmawiał. Stworzyli jego wielowymiarowy portret i pokazali polityczne gry w szeregach oficjeli PRL aż po narodziny III RP.
A jak uzasadnili nominację do Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” dla „Urbana” członkowie kapituły? Prof. Zbigniew Kadłubek nie ma wątpliwości, że postać Jerzego Urbana wywoływała i nadal będzie wywoływać skrajne emocje:
– Budzić podziw dla jego inteligencji, pracowitości, poczucia humoru, telnetu retorycznego – z jednej strony. Ale także z drugiej strony pogardę, do jego zaangażowania się w system, który niewątpliwie miał zbrodniczy charakter. Utwór biograficzny Doroty Karaś oraz Marka Sterlingowa został skomponowany koncertowo.
A krytyczka literacka i literaturoznawczyni Bernadetta Darska dodaje:
– Karaś i Sterlingow przedstawiają czytelnikom różne twarze Jerzego Urbana. Chcą zrozumieć, nie usprawiedliwiając. Pragną pokazać specyfikę epoki, odzierając ją zarazem z łatwej, charakterystycznej dla tego, co dzisiaj, jednoznaczności ocen. Nie dają się rozegrać swojemu bohaterowi, ale też sami nie próbują go rozgrywać. Stawiają na fakty, wartką, potoczystą opowieść, dramaturgię znakomicie łączącą to, co prywatne, z tym, co publiczne.
Za tydzień poznamy ostatnią piątą książkę, która walczy o miano najlepszej biografii, statuetkę i 50 tys. zł dla autora. Przypominamy też o organizowanym przez rybnicką bibliotekę konkursie na recenzję biografii zgłoszonych do „Juliusza”.
Laureata Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” poznamy 12 października podczas 55. Rybnickich Dni Literatury.
