„Piękni i młodzi. Opowieści o rybnickich Żydach” - to książka o miłości, dorastaniu, cierpieniu. O wielkiej i małej historii, o nadziei, która ratuje nawet w najgorszych czasach. To też fascynująca książka, odkrywająca świat i ludzi, o których istnieniu wielu rybniczanek i rybniczan nie miało pojęcia - świat rybnickich Żydów. Powstała dzięki pasji i cierpliwości. Małgorzata Płoszaj przedarła się przez tysiące stron dokumentów, wertowała Internet, dotarła do wielu potomków dawnych mieszkańców miasta.

„Opowieści z szuflady, które mają Państwo przed sobą, to historie wybranych przeze mnie rybnickich rodzin żydowskich oraz osób, które w pewien sposób są mi najbliższe. Przy ich opisywaniu wielokrotnie czułam się jak prywatny detektyw, który na podstawie kilku faktów stara się zrekonstruować czyjeś życie, wydobywając na światło dzienne sprawy sprzed stu lat. Ale też jak śledczy, który musi pewne sprawy umorzyć, gdyż nie ma już świadków, dowodów czy najmniejszych poszlak. Nie jest to publikacja naukowa. To raczej zbiór reportaży historycznych, w których pozwalam sobie również na własne przemyślenia, opinie oraz czasami na odrobinę fantazji (oczywiście w granicach rozsądku). Wszystkie historie osób, o których napisałam, są prawdziwe, poparte dokumentami, listami, zdjęciami, artykułami z dawnej prasy czy wspomnieniami rodzinnymi” - pisze we wstępie do książki autorka.

Haasowie, Katzowie, Mannebergowie, Kohlbergowie, Krakauerowie, Rybowie, Priesterowie i wielu innych niemieckich i polskich Żydów tworzyło dawny Rybnik, żyło w nim i pracowało. Wracają do nas dzięki pracy Małgorzaty Płoszaj.

„Pamięć i przeszłość nas tworzą. Także przeszłość, której nie znamy, i zamilczana pamięć. Obie kształtują naszą tożsamość i tożsamość miejsc, z których jesteśmy. Choćby nie było tam śladów żydowskich synagog, cmentarzy i łaźni. Chylę czoło przed każdym, kto stara się sięgnąć głębiej, wydobyć spod skamieniałej gleby fragmenty dawnego życia, ślady codzienności, skrawki ludzkich losów. Taką wielką archeologiczną pracę pamięci wykonała dla Rybnika autorka książki o jego żydowskich mieszkańcach. Odsłanianie tamtego świata uświadamia ogrom utraty, ale także przywraca godność zamilczanym. Ważny i piękny gest” - tak o książce Małgorzaty Płoszaj pisze Agata Tuszyńska, autorka biografii m.in. Ireny Krzywickiej, Wiery Gran i Isaaca Bashevisa Singera.

Dr Bogdan Kloch, historyk, zastępca dyrektora Muzeum w Rybniku, pisze z kolei:

„To dzieło niezwykłe. Jego autorka, Małgorzata Płoszaj, znana jest powszechnie nie tylko jako pasjonatka, ale również znawczyni rybnickich judaików. Dziedzictwo rybnickiej synagogi i jej społeczności to temat przez lata zapomniany. Jakby jej zburzenie i zrównanie z ziemią cmentarza miało wymazać z pamięci tę wspólnotę. Jednak ogień, jak blask menory, został rozpalony właśnie w sercu i umyśle autorki. Blisko dwie dekady temu ta pasja poznawania znalazła swój punkt zwrotny. Zrodził się z tego wielowątkowy wielogłos, wołający „Oni tu byli, Oni tu żyli”. To żydowska rodzina i jej losy stały się osią, wokół której skonstruowana jest ta publikacja. Żydowskie rodziny rybnickie to malowniczy świat osobowości, temperamentów i ambitnych przedsięwzięć gospodarczych, różnych poglądów i pędu do wiedzy. Dwanaście odsłon - to losy rodzin i ich gałęzi, powinowatych, koligacji, różnych powiązań. Wplecione zostały w blisko dwieście lat silnej obecności społeczności żydowskiej w Rybniku. Oświeceniowe początki, piękny wiek XIX i przełom XX stulecia, dramaty czasów wyborów politycznych i czasy odrzucenia, czasy holokaustu. Przez te progi przechodzili rybniccy Żydzi, ludzie, jak my”.

319-stronnicowa książka „Piękni i młodzi” ożywia świat rybnickich Żydów nie tylko dzięki opowieściom Małgorzaty Płoszaj, ale również dzięki 271 zamieszczonym w niej zdjęciom.

Fotografia na okładce przedstawia dwanaścioro młodych rybniczan. Zdjęcie pochodzi z rodzinnego archiwum socjolożki prof. Miriam Glucksmann, której ojciec, brytyjski lekarz Alfred, pochodził z Rybnika.

- „Jestem dumna i podekscytowana. Dziękuję, że wydobywasz na światło dzienne życie naszych przodków. Bez ciebie świat by o nich zapomniał” - napisała Miriam do autorki, na wieść o premierze książki.

Małgorzata Płoszaj: W najśmielszych snach nie przypuszczałam, że poprzez tak niszową stronę jak blog Szuflada Małgosi, przeznaczoną głównie dla ciekawych historii swego miasta rybniczan, zaczną do mnie docierać dzieci, wnuki, prawnuki czy dalecy krewni osób, które mieszkały kiedyś w Rybniku i na Górnym Śląsku. To m.in. dzięki nim powstała ta książka.

Małgorzata Płoszaj - rybniczanka, przez kilka lat współpracowniczka portalu „Wirtualny Sztetl” oraz Domu Pamięci Żydów Górnośląskich w Gliwicach, pasjonatka historii rybnickich, a także górnośląskich Żydów, których losy stara się przybliżać m.in. poprzez spotkania z mieszkańcami, artykuły w prasie, Internecie - m.in. na swoim blogu (Szuflada Małgosi); laureatka dyplomu przyznawanego przez Ambasadora Izraela oraz Żydowski Instytut Historyczny za ratowanie dziedzictwa żydowskiego (2010 r.) oraz nagrody Prezydenta Miasta Rybnika w dziedzinie kultury za przywracanie pamięci o różnorodności etnicznej miasta (2020 r.).

18 grudnia w Zabytkowej Kopalni „Ignacy” o 16.00 rozpocznie się spotkanie autorskie z Małgorzatą Płoszaj, które oprowadzi dziennikarka Aleksandra Klich.

Opracowanie: Redakcja

Piękni i młodzi. Niezwykła i wzruszająca książka o rybnickich Żydach

11 zdjęć

Od 10 grudnia w księgarni Orbita można będzie kupić książkę rybniczanki Małgorzaty Płoszaj, przewodniczki po Rybniku i Zabytkowej Kopalni „Ignacy” w Niewiadomiu, tropicielki śladów przeszłości, autorki bloga „Szuflada Małgosi”. Książka „Piękni i młodzi. Opowieści o rybnickich Żydach”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Rudy, odkryje przed czytalnikami świat i ludzi, o istnieniu których wielu rybniczanek i rybniczan nie miało pojęcia - świat rybnickich Żydów.