Powalczą o kolejne setki milionów z Unii Europejskiej dla Rybnika

Macie już pierwsze sukcesy w pozyskiwaniu pieniędzy europejskich w „nowej perspektywie unijnej”, która będzie wdrażana do 2027 roku, ale najpierw powiedzmy o tym, ile milionów euro z Unii dostał Rybnik i co udało się zrobić w ostatnich latach 2014-2020?
To był bardzo udany czas. W poprzedniej perspektywie finansowej zrealizowaliśmy dokładnie 100 projektów ze środków unijnych, a mówię tylko o tych zadaniach, w których byliśmy tzw. liderami projektu. W projektach tych udało nam się zdobyć prawie 550 mln złotych bezzwrotnych środków unijnych. Mówię o pieniądzach pozyskanych przez Rybnik tylko w tej jednej perspektywie finansowej (2014-2020), bo wcześniej miasto także realizowało wiele inwestycji dofinansowanych ze środków europejskich.

Najważniejszym - flagowym projektem w tym ostatnim okresie była oczywiście budowa pierwszego rybnickiego odcinka drogi Racibórz - Pszczyna, na którą zdobyliśmy 290 mln dofinansowania. Bez pieniędzy z Unii nie jeździlibyśmy dziś dwupasmówką od ulicy Wodzisławskiej do Żor. Ale to niejedyny ważny projekt. Ze wsparciem unijnym zrealizowaliśmy dziesiątki inwestycji związanych z poprawą jakości powietrza, co gołym okiem widać na osiedlach mieszkaniowych w Boguszowicach i Niedobczycach, gdzie mamy ocieplone budynki z wymienionymi źródłami ciepła. Ale za unijne pieniądze poddaliśmy też głębokiej termomodernizacji ponad 30 obiektów, głównie szkół i przedszkoli zlokalizowanych w kilkunastu dzielnicach, a także realizowaliśmy programy grantowe dla mieszkańców.

Kolejnym kierunkiem były projekty rewitalizacyjne, związane m.in. z ochroną dziedzictwa kulturowego, czyli zagospodarowanie kopalni Ignacy i dawnego szpitala Juliusz. W nowej perspektywie będziemy starali się te działania dokończyć - w przypadku Juliusza mamy już gotową dokumentację i pozwolenia. Postaramy się zmodernizować ostatni niewyremontowany budynek szpitalny. Współpracujemy też z fundacją, która zarządza dawną kaplicą - może uda nam się wspólnie zrealizować projekt, który pozwoliłby otworzyć w całości ten kompleks dla mieszkańców. W przypadku Ignacego staramy się m.in. o dofinansowanie budowy nowoczesnego budynku-biurowca, który wsparłby rozwój przedsiębiorczości w tym rejonie.

Droga, działania na rzecz poprawy jakości powietrza i rewitalizacje kopalni i dawnego szpitala to trzy filary, jeśli chodzi o finansowanie infrastruktury ze środków europejskich w poprzedniej perspektywie.
Jednocześnie bardzo dużo w Rybniku było tzw. projektów miękkich, które realizował Urząd Pracy, Ośrodek Pomocy Społecznej czy wydział edukacji we współpracy ze szkołami.

Trzeba wspomnieć, że oprócz pieniędzy unijnych pozyskujemy także środki z funduszy krajowych, np. z budżetu państwa czy też funduszy celowych. One często się uzupełniają. Fajnym przykładem jest właśnie budowa drogi Racibórz - Pszczyna - pierwszy etap tej inwestycji był finansowany ze środków unijnych, drugi z krajowych i to z dwóch źródeł - 100 milionów z Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg i 60 milionów z Programu Inwestycji Strategicznych.

Co będziemy realizować w Rybniku w nowej perspektywie finansowej?
Mówimy o perspektywie 2021-2027, która ma opóźnienie we wdrażaniu i w praktyce pierwsze konkursy wystartowały dopiero w 2023 roku. Mamy już pierwsze sukcesy - zdobyliśmy bardzo duże dofinansowanie dla ulicy Mikołowskiej - ponad 93 miliony złotych! Część tej inwestycji jest już wykonana w 2023 r., a kolejna część będzie realizowana w latach 2025-2026.

W kwietniu pojawiła się kolejna dobra informacja o rozstrzygnięciu konkursów związanych z odnawialnymi źródłami energii, gdzie dofinansowano nam dwa projekty: jeden stricte przeznaczony na granty dla mieszkańców Rybnika i sąsiednich gmin, z którymi współpracujemy. Na ten rodzaj wsparcia uzyskaliśmy ponad 143 mln złotych dotacji pochodzącej z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji i budżetu państwa. Ale dostaliśmy też prawie 6 mln złotych na drugi projekt - dedykowany stricte infrastrukturze miejskiej. W instalacje fotowoltaiczne będą wyposażone przedszkola, szkoły, obiekty MOSiR, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna i dwa obiekty Zieleni Miejskiej.

Mamy także już pierwsze projekty z odblokowanego KPO - pieniądze na Branżowe Centrum Usług, które powstaje w ZST, a także dofinansowanie dla żłobka, który powstanie na terenach po byłej Ryfamie, przy osiedlu, jakie zbuduje tam prywatny inwestor. Dzięki tej współpracy miasto zyska nowe, atrakcyjne mieszkania, co jest szansą na przyciągnięcie nowych mieszkańców. Cały czas czekamy na potwierdzenie dofinansowania z KPO zakupu kolejnych 14 autobusów wodorowych.

To dopiero początek tej perspektywy, a mamy już pozyskane prawie 250 mln zł. Nie zatrzymujemy się jednak. Przez cały 2024 rok będziemy pisać wniosek za wnioskiem, będzie konkurs za konkursem.

Planujemy zgłosić do dofinansowania m.in. kolejnych kilkanaście termomodernizacji budynków publicznych, a także kolejne termomodernizacje wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Chcemy też rozwijać projekty z zakresu zrównoważonego transportu. To z jednej strony budowa i wyznaczanie nowych dróg rowerowych, ale też planowana duża inwestycja w budowę centrum przesiadkowego wraz z parkingiem Park&Ride przy placu Armii Krajowej. Są szanse na dofinansowanie, ale ten projekt jest bardzo wymagający pod względem wymogów, jakie stawia nam instytucja przyznająca dofinansowanie. Równolegle prowadzone są prace z zaaranżowaniem placu Armii Krajowej, z budową całego nowego układu drogowego.

W planach są też inne inwestycje, m.in. działania związane z Okrzeszyńcem. Głównym celem projektu jest poprawa stosunków wodnych na tym obszarze. W ostatnich latach na terenie Okrzeszyńca zostały one zaburzone, dlatego będziemy starali się tam przywrócić naturalną retencję.

Dużo uwagi poświęcimy też działaniom rewitalizacyjnym w obszarach wyznaczonych Gminnym Programem Rewitalizacji. Działania mające na celu niwelowanie występujących problemów społecznych zostaną uzupełnione o projekty infrastrukturalne. W ramach tych działań przewidziana jest budowa dwóch Centrów Aktywności Lokalnych m.in. „na Parysie” w Zamysłowie.
Będziemy kontynuować także działania związane z OZE. Zdobyliśmy już dofinansowanie w pierwszych konkursach, ale będziemy startować w następnych, by kolejne obiekty wyposażać w pompy ciepła czy fotowoltaikę, które będą produkować czystą i tanią energię na potrzeby miejskich budynków.

W planach są też nowe drogi rowerowe?
Nowa droga rowerowa powstanie na pewno przy okazji rozbudowy ulicy Mikołowskiej. Głównym celem jest jednak dokończenie bulwarów nad Nacyną, w tym także budowa drogi rowerowej w tunelu pod stacją Rybnik Towarowy. Będziemy też starali się o dofinansowanie budowy zaprojektowanego już odcinka drogi rowerowej między Kłokocinem a ulicą Mikołowską, po starym śladzie kolei. Z uwagi na sporą długość jest to dość droga inwestycja. Bez dofinansowania się tutaj nie obejdzie.

Miasto przejęło też tereny od Spółki Restrukturyzacji Kopalń, m.in. kotłownię na kopalni Ignacy i hałdę po kopalni Rymer. Chcecie zdobyć pieniądze na zagospodarowanie tej hałdy?
Tak, ale samo przejęcie gruntów nie sprawia, że możemy od razu wnioskować o dofinansowanie. Musimy najpierw zaprojektować tam konkretne działania. Co do hałdy, to Zarząd Zieleni Miejskiej prowadzi prace koncepcyjno-projektowe mające na celu m.in. połączenie jej z parkiem Czempiela. Natomiast jeśli chodzi o starą kotłownię na Ignacym, mieliśmy już specjalne warsztaty, podczas których przez dwa dni debatowaliśmy z ekspertami, co by tam ewentualnie mogło powstać. Teraz czekamy na ostateczny raport ekspercki, w jakim kierunku starać się zagospodarować to miejsce. Na pewno projekt będzie wymagał sporych nakładów inwestycyjnych, ale zależy nam na tym, by szczególnie późniejsze koszty użytkowania były stosunkowo niewielkie i nie obciążały znacząco budżetu miasta.

Gdyby zebrać wszystkie planowane inwestycje, to ile pieniędzy dla Rybnika zamierzacie zdobyć w nowej perspektywie finansowej z Unii Europejskiej?
Celem są dofinansowania idące w setki milionów złotych, natomiast trzeba sobie zdawać sprawę, że do każdego projektu wymagany jest wkład własny miasta. Zdarza się czasem dofinansowanie w wysokości 100 procent, ale zwykle jest ono na poziomie 85, 70, czasami 50 procent. Do każdej inwestycji miasto musi więc dołożyć środki, a to jest czynnik, który limituje nasze działania. Nie jesteśmy w stanie wszystkiego w jeden rok czy dwa zrobić, bo po prostu zabraknie nam pieniędzy w budżecie na wkład własny. Musimy odpowiednio planować finansowanie w perspektywie wieloletniej, a do tego dochodzi jeszcze czynnik ludzki. Zaznaczam, że moja komórka zajmuje się pozyskiwaniem dofinansowania, a nad przygotowaniem i realizacją tych poszczególnych inwestycji pracują wydziały merytoryczne urzędu czy też jednostki organizacyjne miasta. Nad tymi inwestycjami pracuje określona liczba wyspecjalizowanych osób, którzy w określonym czasie są w stanie przygotować i nadzorować realizację określonej liczby projektów.

Najważniejsze, że pieniądze, o które możemy się starać, będą dostępne w większości do 2029 roku, mamy zatem 5-6 lat by je pozyskać i zrealizować planowane inwestycje. Szkoda, że z powodów sporów politycznych pojawiły się opóźnienia, bo moglibyśmy być dziś dużo dalej.

Rozmawiał Aleksander Król