Finaliści "Juliusza" – biografia piąta: matka-malarka, córka-pisarka

W 1899 roku Aniela Pająkówna, obiecująca młoda malarka, poznaje pisarza Stanisława Przybyszewskiego, a owocem ich romansu jest córka – Stachna. Dla Anieli rozpoczynają się lata towarzyskiego ostracyzmu, zmagań o zalegalizowanie istnienia Stachny i nadanie jej nazwiska ojca, walki o codzienne przetrwanie. Jej córka, dziewczyna imponująca erudycją, nigdy nie uwolni się od skomplikowanej relacji z ojcem.

Anna Kaszuba-Dębska konfrontuje sylwetki obu artystek – ich wychowanie i dojrzewanie do twórczości, życiowe wybory, środowiska, drogi artystyczne i wzajemne oddziaływanie na siebie. Ukazuje Anielę i Stachnę jako pełnokrwiste, intrygujące artystki, o których życiu zdecydowały bezwzględne realia epoki.

A jak recenzują książkę członkinie kapituły Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz”?

– To oryginalny i udanie przeprowadzony eksperyment biograficzny, a mianowicie biografia podwójna – matki i córki. Dzięki pracy Anny Kaszuby-Dębskiej odkryłam dla siebie zupełnie nieznaną malarkę, Anielę Pająkównę, która tworzyła znakomite portrety w stylu impresjonistycznym z dużą dawką psychologicznej wnikliwości. Książka ukazuje ogromnie trudny los Anieli, która podejmuje cholernie trudną decyzję – postanawia urodzić dziecko, wiedząc, że ojciec dziecka nie jest zainteresowany ani małżeństwem ani ojcostwem. Decyzja ta nieodwracalnie zaważy na losach jej kariery artystycznej i życiu codziennym – pisze Agata Passent, felietonistka i blogerka.

Dla Bernadetty Darskiej, krytyczki literackiej i literaturoznawczyni, książka napisana jest tradycyjnie, ale ze strony na stronę staje się coraz bardziej zaskakująca i trzymająca w napięciu.

– Umocowana w faktach, zakorzeniona w dokumentach, epistolografii i innego rodzaju zapiskach, przenosząca czytelnika w czasie, a jednocześnie daleka od sentymentalizmu i egzaltacji, które mogłyby się pojawić tam, gdzie jest miłość, namiętność i zdrada. A te ostatnie znajdują miejsce w tej historii. Z rolami dość typowo rozpisanymi przez życie, ale i rozdanymi oryginalnie. Bo to właśnie dwie kobiece postaci oraz jeden, obecny wcale nie tylko w tle mężczyzna, tworzą trójkąt, za sprawą którego dzieje się tak wiele – ocenia Bernadetta Darska.

To ostatnia z pięciu książek-finalistek nominowanych do Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz”. Laureata poznamy 12 października podczas 55. Rybnickich Dni Literatury. Otrzyma okazałą statuetkę i 50 tys. zł.